سکه شیٔ کوچکی از جنس طلا می‌باشد که دارای سطحی تخت و شکل دایره است. سکه از طرف دولت برای داد و ستد اقتصادی معتبر و تایید شده می‌باشد. در گذشته سکه ها از جنس طلا، نقره و مس بودند، اما در عصر جدید از ترکیبات نیکل بیشتر استفاده می‌کنند. امروزه برای ضرب سکه های یادبود از طلا و نقره بیشتر استفاده میشود. برای اطلاعات بیشتر مورد در تاریخچه سکه، سکه شناسی و ... تا پایان مقاله همراه ما باشید.
تاریخچه سکه
قبل از شروع، بهتر است با تاریخچه سکه آشنا شوید. قدیمی ترین سکه متعلق سناخریب پادشاه آشور است، باستان شناسان فرانسوی در جنوب غربی ایران حلقه هایی را کشف کردند که نمی توان به آن ها گفت سکه ولی شباهت زیادی به سکه دارند. این حلقه ها برای 4000 سال پیش هستند.
لیدیه (ترکیه کنونی) حدود ۲۷۰۰–۲۶۰۰ سال قبل، سکه‌هایی از جنس الکتروم ضرب میکردند. این سکه ها با نام شاه لیدیه (کرزوسی) وارد بازار شد و رواج یافت. از آنجایی که سکه های کروزوس هم دارای جنبه هنری بودند و هم دارای استاندارد هایی که یک سکه باید داشته باشد، به آن ها لقب اولین سکه حقیقی را می‌دهند.
پس از اینکه کوروش کبیر لیدیه را فتح کرد، این سکه ها در ایران نیز رواج یافت یعنی حدود 2550 سال قبل. بعد از کوروش، داریوش ضرب سکه های طلا و نقره را آغاز کرد.داریوش بزرگ علاوه بر اینکه استفاده از سکه های کروزوس را در ایران رواج داد، سکه ای به نام دریک را نیز ضرب کرد. جنس این سکه از طلا بوده و وزن آن از سکه هایی که در لیدیه ضرب میشد بیشتر بود. همچنین اولین سکه داریوش در سال 516 ق.م ضرب شده است. به دنبال ضرب سکه در ایران، مبادلات بین المللی راحت تر و سریع تر انجام میشد و همین امر باعث تحولی بزرگ در اقتصاد و تجارت به وجود آورد.
علم سكه شناسی
یکی از قسمت های مهم باستان شناسی، علم سکه شناسی است. سکه در دوره های مختلف نشان دهنده آداب، خط، تمدن، هنر، ثروت، دین و ارتباطات تجاری یک ملت و مملکت می‌باشد. و باعث روشن شدن قسمت های تاریک ومبهم تاریخ میشود.
پيدايش سكه
سکه یک قطعه فلزی است که دارای وزن معین می‌باشد و توسط دولت و یا حکومت عیار و وزن آن تایید و بر روی سکه ثبت شده است.
ضرب سكه در ضرابحانه هاي قديم (اصول فنی)
سکه بوسیله ابزاری به نام سر سکه ضرب میشد، این ابزار از جنس برنز و یا آهن بوده و شکلی استوانه ای داشته و در یک طرف استوانه نماد حکومت قرار داشته است. سر سکه را از طرف منقوش شده بر روی سندانی از جنس فلز می‌گذاشتند و پس از اینکه فلز گرم شد، به کمک چکش با قدرت زیادی به آن ضربه وارد میکردند تا نماد حکومت بر روی آن منقوش شود.
جنس سر سكه ها
از آنجایی که سر سکه ها از جنس آهن و برنز بودند، معمولا پس از استفاده زیاد حالت ساییدگی پیدا میکردند. این ساییدگی بر روی نقش سکه اثر می‌گذاشت و از همین رو ضرابخانه ها باید دارای تعداد زیادی سر سکه می‌بودند تا در صورت نیاز به موقع آن ها را عوض کنند.
جنس سکه
جنس فلز هر کشور نشان دهنده وضع اقتصادی و قدرت مالی آن است. برای مثال یونانیان باستان از سکه های هخامنشی استفاده میکردند و برای دریافت این سکه ها با کمال میل کالای های خود را به ایرانیان میفروختند. به همین دلیل جنس فلز تاثیر به سزایی در گردش آن و همینطور ارزش آن داشت.
سکه طلا و انواع آن
سکه های طلا انواع مختلفی دارد، که بر اساس وزن و عیار با یکدیگر متفاوت هستند و بسته به آن ها قیمتشان تعیین میشود. البته قیمت هرنوع سکه را بانک مرکزی آن کشور تعیین می‌کند. لازم به ذکر است که بدانید ظاهر نیم سکه بهار آزادی، ربع سکه بهار آزادی و سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم، همه شبیه به هم است و تنها وزن و اندازه آن ها با هم متفاوت است.
در مورد تاریخ ضرب سکه ها، جالب است بدانید از سال 1358 تا سال 1386، هر سکه ای در هر سالی که ضرب میشد، تاریخ همان سال بر روی سکه درج میشد. از سال 1386 دیگر تاریخ سال ضرب سکه ها درج نشد و تاریخ اولین سالی که سکه طرح جدید ضرب شد، را بر روی سکه درج می‌کنند. یعنی سکه ای که در سال ۱۴۰۰ ضرب میشود، تاریخ 1386 بر روی آن درج شده است. در ادامه انواع سکه ها را برایتان آورده‌ایم.
سکه تمام بهار آزادی یا طرح قدیم
- سکه امامی یا طرح جدید
- سکه پهلوی که وزن و عیار آن برابر با سکه تمام بهار آزادی می‌باشد
- نیم سکه بهار آزادی
- ربع سکه بهار آزادی
- سکه های یک گرمی بهار آزادی
- سکه پارسیان
- سکه پاسارگاد
در اصل سکه های پاسارگاد سکه نیستند، آن ها پلاک های طلایی هستند که بر روی آن طرح مشاهیر ایرانی حک شده است و تنها به علت شباهتی که به سکه طلا دارد، به آن سکه پاسارگاد می‌گویند.
برای اطلاعات بیشتر مطلب انواع سکه را بخوانید.
تفاوت سکه بانکی و سکه غیر بانکی
همانطور که در ابتدای مقاله ذکر شد، سکه ها توسط بانک مرکزی و دولت ضرب میشوند. به این سکه های سکه های بانکی گفته میشود. باقی سکه ها، سکه های غیر بانکی نامیده میشوند و در اصل هیچ تضمینی از طرف دولت ندارند. برای مثال سکه تمام بهار آزادی دارای وزن وعیار دقیق و معتبر است، در مقابل سکه های غیر بانکی ممکن است دارای وزن و عیار استاندارد یک سکه نباشند. از همین رو سکه های غیر بانکی در مقابل سکه های بانکی فاقد اعتبار هستند.
حالا سوال اصلی که پیش می‌آید این است که، از کجا میتوانیم سکه های بانکی را از سکه های غیر بانکی تشخیص دهیم؟! در رابطه با این موضوع باید بگوییم که افراد معمولی نمی‌توانند تفاوت بین یک سکه بانکی و یک سکه غیر بانکی را بفهمند و برای اینکار افراد نیاز به آموزش دارند. اگر سکه غیر بانکی را بخرید ضرر زیادی را متحمل می‌شوید چون خریدار تنها پول طلای سکه را می‌دهد نه پول سود حاصل از خرید و فروش سکه بانکی.
برای اطلاعات بیشتر مطلب تفاوت سکه بانکی و غیربانکی را بخوانید.
از کجا سکه بخریم که سرمان کلاه نرود؟
از آنجایی که امروزه قیمت سکه های طلا بسیار بالا رفته است، باید در خرید سکه بسیار دقت فرمایید؛ زیرا هزینه زیادی را برای خرید سکه می‌پردازید و مابه التفاوت سکه بانکی و غیر بانکی زیاد است. معتبر ترین مکان برای خرید سکه، سکه فروشی های معتبر و دارای مجوز و همینطور زیر نظر اتحادیه طلا جواهر و سکه است. همچنین باید بررسی کنید که دارای پروانه کسب از اتحادیه باشند.
چه سکه‌هایی بخریم و چه سکه‌هایی نخریم؟
اگر به دنبال پس انداز پول های خود هستید، بهترین گزینه برای خرید، سکه امامی (طرح جدید) است؛ زیرا وزن سکه طرح قدیم (سکه تمام بهار آزادی) و سکه امامی یکی می‌باشد ولی به دلیل تقاضا زیاد برای سکه امامی، قیمت آن بیشتر است. به همین خاطر زمانی که شما سکه بهار آزادی را خریداری می‌کنید، ممکن است در هنگام فروش آن به مشکل بر بخورید زیرا تقاضا خرید برای این نوع سکه نسبت به سکه امامی بسیار کم است. اگر کلکسیون دار هستید، بهتر است سکه های طرح قدیم را خریداری کنید.
توصیه ما به شما این است که سکه های تمام بخرید. زیرا در هنگام فروش، با مراجعه به سکه فروش های مجاز طبق نرخ مرجع همان روز سکه شما را خریداری می کنند و در سکه های تمام مبلغ کسر شده از باقی سکه ها کمتر است.گفتنی است گاهی اوقات دیده شده با مراجعه به طلافروشی ها و صرافی ها و همچنین افراد سودجو مبلغی از قیمت واقعی سکه کمتر خریداری می کنند.
اگر کلکسیون دار نیستید، از خرید سکه های قدیمی برای سرمایه گذاری پرهیز کنید. چون در هنگام فروش باید مشتری خاص خودش را پیدا کنید. اگر تعداد زیادی از سکه های قدیمی دارید و پول لازم دارید، می‌توانید سکه هایتان را به طلا فروشی برده و به آن ها بفروشید. طلا فروش ها سکه هایتان را آب می‌کنند و پس از محاسبه عیار آن، به شما قیمت مورد نظر خود را می‌دهند.
مورد بعدی که در تعیین قیمت سکه ها بسیار موثر است، تاریخ ضرب سکه‌هاست. اما موردی که باید به آن توجه کنید، این است که این تغییر قیمت ناشی از تاریخ ضرب، تنها برای سکه های جدید صدق می‌کند و تاریخ ضرب سکه های قدیمی تاثیری بر قیمتشان ندارد. هنگام خرید سکه حتما در نظر داشته باشید که تاریخ ضرب سکه سال 1386 باشد، زیرا در هنگام فروش این سکه‌ها را با قیمت بالاتری خریداری میشود.
چرا سال ضرب سکه در قیمت سکه تاثیرگذار هست؟
حتما برایتان سوال است که چرا تاریخ ضرب سکه در قیمت آن تاثیر گذار است، چون تاریخ ضرب تاثیری بر وزن و عیار سکه ندارد. باید بگوییم که تنها دلیل اینکه چرا سکه های سال ضرب جدید گران تر هستند این است که تقاضا برای خرید آن ها بیشتر است.
چرا پس از خرید سکه فاکتور دریافت نمی‌کنیم؟
از آنجایی که سکه ها به طور قانونی توسط بانک مرکزی ضرب و تایید میشوند و به صورت بسته های صدتایی به عاملان توزیع داده میشود؛ خرید سکه بدون فاکتور انجام میشود،زیرا اصل مهم تر از فاکتور، خرید سکه از فروشندگانی است که حتما سکه را در وکیوم استاندارد و هلوگرام دار خود با مجوز از اتحادیه طلا جواهر و سکه پرس می کنند.
تفاوت بین سکه وکیوم دار با سکه وکیوم نشده چیست؟
از حدود 30 سال پیش سکه فروش ها برای اطمینان خاطر بیشتر مشتریانشان، سکه را در کارت ویزیت خود وکیوم میکردند.تفاوتی میان سکه وکیوم شده و وکیوم نشده نیست و تنها ملاک مهم بانکی بودن سکه است که توسط افراد با دانش و تجربه در این حوزه قابل تشخیص است.
بیشتر بخوانید: چرا سکه وکیوم پرس شده بخریم؟!
نحوه خرید و فروش سکه
خرید و فروش سکه هم به طور تک فروشی و هم به طور عمده انجام میشود. باید بدانید که معاملات سکه به طور عمده (بسته های صد عددی) بدون سود اجرت و در تهران سبزه میدان و چهار راه استانبول انجام میشود.
نتیجه گیری
در هنگام خرید و فروش سکه بسیار دقت فرمایید و حتما از سکه فروشی های معتبر و مجاز سکه وکیوم دار خریداری کنید. اگر سوالی ذهنتان را درگیر کرده است، در انتها مقاله از ما بپرسید.
نویسنده: عاطفه لطفی
